Đề Thám (1846-1913) - Một nghĩa sĩ Việt Nam chống lại chế độ thuộc địa Pháp

Đề Thám là một nhân vật phức tạp mà cuộc đời còn hơn cả thiên tiểu thuyết. Ông là một gương mặt quan trọng và có ý nghĩa rất lớn trong cuộc đấu tranh của nhân dân Việt Nam từ lâu đời để giữ gìn nền độc lập. Việc chống lại công cuộc thuộc địa hóa của người Pháp vào cuối thế kỷ XIX là một trong những giai đoạn chủ yếu để chuẩn bị cho những chiến thắng giành độc lập của dân tộc Việt Nam vào thế kỷ XX.

Đề Thám lúc sinh thời vốn là nông dân. Từ khi còn rất trẻ ông đã tham gia vào cuộc khởi nghĩa chống lại cuộc xâm lược của người Pháp ở Bắc kỳ. Từ năm 1885 đến giữa những năm 1890 là phong trào Cần Vương theo lời kêu gọi của vua Hàm Nghi, dưới sự lãnh đạo của các nho sĩ và thu hút sự tham gia của nông dân. Phải mất mười năm chính quyền thuộc địa mới dập tắt được phong trào ở Trung kỳ và Bắc kỳ. Nhưng ở Yên Thế, một vùng trung du cách Hà Nội khoảng sáu mươi cây số, cuộc chiến vẫn tiếp tục tới mười lăm năm nữa dưới sự lãnh đạo của một người nông dân, Đề Thám.

Claude Gendre kể cho chúng ta về cuộc chiến ở góc độ này, góc độ mà những công trình sử liệu Pháp xưa nay vẫn thường bỏ qua phong trào Cần Vương và chưa hề nghiên cứu tới. Tác giả cũng cho chúng ta thấy chân dung một con người phi thường, và làm sáng tỏ những giai đoạn khác nhau của lịch sử dân tộc Việt Nam. 

Charles Fourniau