Giáo Trình Lý Thuyết Liên Văn Bản

GIÁO TRÌNH LÝ THUYẾT LIÊN VĂN BẢN 
Tác giả: Nguyễn Văn Thuấn

Thuật ngữ “tính liên văn bản” xuất hiện lần đầu trong tiểu luận “Từ, Đối thoại và Tiểu thuyết” của Julia Kristeva, có thể được hiểu là mối quan hệ tương hỗ, tương giao, đan cài vào nhau giữa hai hay nhiều văn bản. Tính liên văn bản còn được hiểu là đặc tính bản thể luận của mọi văn bản.

Xuất phát từ những hệ quy chiếu khác nhau, lý thuyết Liên văn bản trở nên phức tạp, đa nguyên, xuyên trường phái, mở và năng sản. Nếu tính liên văn bản được các nhà Hậu cấu trúc sử dụng nhằm tán dương tính đa bội, tính bất ổn của nghĩa, sự bất quyết trong diễn giải thì với các nhà Cấu trúc luận và những cảm tình viên của nó, tính liên văn bản được dùng để làm điều ngược lại: xác định tính khả tín và khả quyết của diễn giải. Vì linh hoạt như vậy, nó tiếp tục được sử dụng phổ biến trong một số khuynh hướng lý thuyết phê bình văn học đương đại như Phê bình nữ quyền luận, Chủ nghĩa hậu thực dân, Chủ nghĩa tân lịch sử,… và mở rộng sang các lĩnh vực nghệ thuật phi văn học và nghiên cứu văn hóa.

Trong khuôn khổ Giáo trình, tác giả mới trình bày một số vấn đề lý thuyết và lịch sử của tính liên văn bản trong bối cảnh Chủ nghĩa hình thức Nga, Chủ nghĩa cấu trúc, Giải cấu trúc, Xã hội học văn học của Bakhtin, Lý thuyết tiếp nhận và Phê bình Kí hiệu học của Eco và một số phương diện thi pháp liên văn bản.

Lý thuyết Liên văn bản có tầm quan trọng đặc biệt bởi chính nó đã làm thay đổi hệ hình nghiên cứu văn học, làm nảy sinh những cách tiếp cận văn học mới. Trong cách tiếp cận liên văn bản (intertextual approach), mỗi sự sinh thành của văn bản là một quá trình tương tác, tương sinh, đối thoại giữa các văn bản trong biển cả diễn ngôn xã hội - lịch sử.

- Phần I của Giáo trình tập trung làm rõ một số vấn đề lý thuyết và lịch sử của tính liên văn bản.

-  Phần II của Giáo trình tập trung trình bày một số thi pháp liên văn bản gồm: trích dẫn, lắp ghép, giễu nhại, phỏng nhại, viết lại, viết tiếp, ảnh hưởng, đọc nhầm…

Bên cạnh đó trong giáo trình này, nhiều nhà triết/mĩ học và kí hiệu học nổi tiếng thế giới lần đầu tiên được giới thiệu một cách hệ thống tại Việt Nam: Julia Kristeva (chương 4), Marko Juvan (chương 7), Umberto Eco (chương 8 ), Harold Bloom (chương 12).