Sự sinh thành Việt Nam

Trong lời nói đầu Giáo sư Hà Văn Tấn viết:

Từ đầu năm, năm 1990, Nguyễn Khuyến, bạn tôi, bấy giờ đang làm Tổng biên tập tờ báo Vietnam weekly, tờ báo tiếng Anh của Thông tấn xã Việt Nam, đề nghị tôi viết loạt bài dưới chuyên mục The marking of Vietnam, trình bày về lịch sử Việt Nam cho người nước ngoài. Như thế là mỗi tuần, tôi phải viết một bài. Và cho đến giữa năm 1991, tôi đã viết đến trước thời Nguyễn. Bấy giờ, do công việc quá bận, tôi đành tạm biệt với độc giả. Đến năm 2000, tờ báo Vietnam News lại đề nghị tôi tái bản loạt bài The marking of Vietnam trên các số ra ngày chủ nhật. Thế là tôi có dịp xem lại các bài đã viết. Nhưng tôi cũng không có đủ thì giờ để bổ sung đoạn sử triều Nguyễn về sau và cũng đành chấm dứt sau nhà Tây Sơn vào giữa năm 2001. Từ sau khi tôi cho đăng các bài viết The marking of Vietnam ở tờ Vietnam weekly, nhiều người ở nước ngoài cứ hỏi tôi sao không tập hợp lại thành sách. Bây giờ, để đáp ứng lại yêu cầu của nhiều độc giả, tôi cho xuất bản quyển The marking of Vietnam cũng là để ghi nhớ một công việc đã làm.
.................. Hà Nội, năm 2016

- Nguồn : Hà Văn Tấn - Sự sinh thành Việt Nam -Tr5 - NXB Thế giới - 2017

Và trong lời tạm biệt của tác giả Giáo sư Hà Văn Tấn viết " VÀI DÒNG VỀ NHÀ NGUYỄN" 

Qua Việt Nam tuần báo, từ hai năm nay, tôi đã kể cho các bạn, một cách tóm lược, lịch sử của đất nước tôi từ nguồn gốc cho đến giữa thế kỷ 19. Đáng lý tôi sẽ trình bày tiếp về triều đại Nguyễn, qua các đời vua Gia Long (1802-1820), Minh Mạng (1820-1841), Thiệu Trị (1841-1847) và Tự Đức (1847-1883). Với đời vua sau này, nước Việt Nam dần mất hết chủ quyền và cuối cùng trở thành một thuộc địa của Pháp. Vì Gia Long đã dựa vào một bộ phận lực lượng người nước ngoài trong cuộc chiến tranh chống Tây Sơn, giành lấy ngai vàng, nên nhân dân Việt Nam thường coi ông, theo một thành ngữ Việt Nam, là đã “ cõng rắn cắn gà nhà ”. Trong một thời gian dài, nhà Nguyễn được các nhà sử học chúng tôi coi là một triều đại cực kỳ chuyên chế và phản động, với các chính sách kinh tế lạc hậu và các chính sách đối ngoại mù quáng. Tình hình đó làm Việt nam mất hết khả năng bảo vệ nền độc lập của mình trước sự xâm lược của chủ nghĩa thực dân Pháp, và Tự Đức, cũng như những ông vua Nguyễn trước đó, phải chịu trách nhiệm về điều này. Nhưng những lời buộc tội triều Nguyễn như hiện có, có lẽ chưa được thỏa đáng. Trên thực tế, Gia Long đã thực sự thống nhất đất nước như tấm bản đồ hiện có ngày nay. Công việc thống nhất đất nước, tuy được bắt đầu từ Quang Trung, nhưng do sự bất hòa luôn có giữa các anh em Tây Sơn, vẫn có tính chất nửa vời, không toàn vẹn. Gia Long có kinh nghiệm trong sự tiếp xúc với người phương Tây, và đã áp dụng nhiều kỹ thuật phương Tây. Các giáo sỹ đã phải thừa nhận rằng Nguyễn Ánh là một con người năng động và các công binh xưởng, các quân cảng của ông làm cho người nước ngoài phải ngưỡng mộ. Nhưng Gia Long đã cảnh giác với lòng tham lam của người phương Tây. Người kế vị Gia Long là Minh Mạng cố cưỡng lại ảnh hưởng của châu Âu nhưng vẫn tiếp tục không để đất nước rơi vào tình trạng cô lập về tri thức. Trong những chính sách đối nội, công cuộc khai hoang không phải là không có kết quả. Sau cùng cần nói đến những công trình văn hóa đồ sộ được thực hiện dưới triều Nguyễn, đạc biệt là những bộ sử lớn như Đại Nam thực lục, Việt sử thông giám cương mục… Tất nhiên, các vua Nguyễn đã có nhiều sai lầm không chối cãi. Nhưng giờ đây, cần đánh giá triều đại này một cách công bằng hơn. Muốn vậy, cần có những công trình nghiên cứu khác quan trọng hơn về giai đoạn critique này trong các mặt kinh tế, xã hội và quan hệ quốc tế. Tác giả chưa có khả năng để làm điều đó. Vì vậy, xin tạm biệt các độc giả ở đây. Hẹn gặp lại trong dịp khác. Xin cám ơn Vietnam tuần báo và các độc giả thân mến./.

- Nguồn : Hà Văn Tấn - Sự sinh thành Việt Nam -Tr335 - NXB Thế giới - 2017