Sử thi Raglai

Sách giới thiệu hai tác phẩm sử thi tiêu biểu trong kho tàng truyện dân gian của người Raglai ở Ninh Thuận. Sử thi Kei Kamao và sử thị Cei Balaok Li-ta (Chàng Sọ Dừa) là loại sử thi sáng thể và sử thi thiết chế xã hội. Cả hai sự thì đều do chính nghệ nhân người Raglai Ta Yên Thị Marong kể hát bằng văn vần bao gồm 12 băng cassettes, dài gần 5 ngàn câu thơ có gieo vần.

Nội dung sử thi Kei Kamao (Chàng Kamao), chủ yếu ghi công lao của chàng Kei Kamao như một vị thuỷ tổ của người Raglai có công đẻ đất, đẻ La la dat nước, để người sinh ra muôn vật, dạy người Raglai biết khai hoang đất rừng làm rẫy, làm ruộng; biết làm công cụ sản xuất, biết săn bắt và nấu ăn; biết làm nhạc cụ, ca hát và cúng thần linh; biết phong tục tập quản và luật tục về loạn luân. Đặc biệt Chàng Kei Kamao còn xuất hiện trong tác phẩm như người anh hùng, bảo vệ cộng đồng, đánh tan các loại quý, trăn, rắn dữ từ biển núi đến phá hoại cộng đồng; bắt những kẻ cướp, buôn người; thuyết phục hòa giải được các dân tộc Raglai, Churu, Bahnar, Kaho ... đoàn kết với nhau. Cuối cùng Chàng Kei Kamao cũng lấy vợ sinh con. Cộng đồng Raglai sống hòa bình, yên vui.

Sử thi Cei Balaok Li - a (Chàng Sọ Dừa) của người Raglai ca ngợi một một nhân vật sinh thiếu tháng, hình dạng như trái dừa, sống trong gia đình nghèo nhưng rất anh hùng. Ngay từ nhỏ, chàng đã có ý chí lớn, Suốt ngày chàng không lo cho bản thân mà cứ lo việc cộng đồng, mài dũa vũ khí diệt vua ác và Chằn Tinh quấy phá cộng đồng. Chàng có nhiều tài phép, biến hóa vô lường, chiến đấu với kẻ thù đến 15 trận ở khắp mọi nơi, trên núi, dưới biển, đồng bằng, mặt đất và cả không trung ở các xứ Raglai, Chăm, Kinh,Tàu. Tất cả trận chiến, chàng đều chiến thắng vẻ vang trong khúc ca khải hoàn của cộng đồng. Khi diệt hết kẻ ác, xóm làng yên vui, dân làm ăn giàu có, chàng mới tuyên bố hết nhiệm vụ cộng đồng và "thóat lốt " ra khỏi vỏ dừa trở thành người đẹp trai. Vua Chăm ngưỡng mộ chàng nên gả con gái út. Chàng sống hạnh phúc. Cộng đồng người Raglai sống trong hoà bình, yên vui, không còn ai dám đến quấy phá nữa .