Việt Nam thời Pháp đô hộ

Việt Nam thời Pháp đô hộ thuộc tủ sách Sử - Địa Đại học, do Lửa Thiêng (Sài Gòn) xuất bản lần đầu tiên năm 1970, được tác giả Nguyễn Thế Anh biên soạn dưới dạng tài liệu giảng dạy cho sinh viên khoa Sử trường Đại học Văn Khoa Sài Gòn. Được sự đồng ý của tác giả, tủ sách Biên khảo - Sử liệu tiến hành biên tập tái bản cuốn sách để giới thiệu đến rộng rãi bạn đọc trong cả nước sau hơn 45 năm kể từ lần in đầu tiên.

Trước và ngay khi đặt ách đô hộ, trên toàn lãnh thổ Việt Nam, chính phủ Pháp đã có những bước chuẩn bị có mục đích và chuyên nghiệp cho công cuộc cai trị bằng một nhà nước thực dân với các chính sách thuộc địa trên các lĩnh vực quân sự, chính trị, kinh tế, xã hội. Đó là việc tổ chức nhiều cuộc khảo sát, nghiên cứu chuyên sâu về lịch sử, con người, vùng đất, văn hóa, tộc người, nghi lễ, phong tục, tập quán… do chính các nhà khoa học Pháp thuộc các lĩnh vực lịch sử, ngôn ngữ, dân tộc học, địa lý, khảo cổ học, các luật gia, kinh tế, chính trị gia có bề dày trải nghiệm chính sách thuộc địa ở nhiều quốc gia thực hiện. Đã có hàng loạt tên tuổi các nhà khoa học được huy động cho các công trình nghiên cứu chuyên sâu về ba nước Đông Dương, về nước Việt Nam trước, trong và sau thời kỳ đô hộ vốn khá quen thuộc với giới nghiên cứu khoa học xã hội trong nước và thế giới như Taboulet Georges, Cordier Henri, P. Gourou, Ph. Devllers, P. Doumer, G. Aubaret, John Crawfurd,…

Việt Nam thời Pháp đô hộ phác họa một bức tranh tổng thể về hình ảnh nước Việt Nam kể từ khi bị người Pháp chiếm cứ bằng quân sự với phát súng nổ đầu tiên ở Đà Nẵng năm 1858. Cuốn sách khai thác các nguồn sử liệu gốc phong phú của chính quyền thực dân Pháp, được tác giả chắt lọc, phân tích, lý giải một cách khoa học giúp người đọc dõi theo bước chân xâm lược của thực dân Pháp khi lần lượt bằng quân sự chiếm cứ Nam kỳ, gây áp lực và vô hiệu hóa quyền lực của triều đình Huế, xâm nhập Bắc kỳ cho đến khi thiết lập nền hành chính đô hộ.

Bên cạnh đó, tác giả Nguyễn Thế Anh còn cung cấp cho người đọc một lát cắt đối nghịch với chủ trương thực dân của chính quyền đô hộ Pháp, đó là phản ứng của nhân dân Việt Nam bằng các phong trào phản kháng, đáp trả với những xu hướng khác nhau nhằm chấm dứt chế độ thuộc địa trên toàn lãnh thổ Việt Nam.

Đặt trong bối cảnh cuốn sách được dùng làm tài liệu giảng dạy ở một trường đại học uy tín và được xuất bản ngay tại thủ phủ Sài Gòn những năm 70 của thế kỷ XX, khi đất nước còn chia cắt, hai miền Nam - Bắc với hai chính thể khác nhau, thì những phân tích cố gắng có cái nhìn khách quan, không phán xét, đánh giá về từng cuộc vận động, phong trào quốc gia phản kháng đòi tự trị, đòi cải cách xã hội, xóa bỏ chế độ đô hộ là những điều đáng được ghi nhận về thái độ của tác giả Nguyễn Thế Anh - người làm công việc chép sử.