Lời Biện Giải Và Những Điều Đáng Nhớ

Socrates là triết gia người Hy Lạp cổ đại, người khai mở “triết lý nhân sự” - đường hướng triết học mới cả về nội dung và phong cách so với trường phái biện sĩ trước đó. Thứ triết lí này được xem là một sự đe dọa cho nền dân chủ vừa được tái lập sau chiến tranh, sau đó ông bị kết án tử hình năm 399 TCN. Socrates không để lại một tác phẩm nào, ông được biết đến chủ yếu qua những bản đối thoại của Plato cùng những trước tác của Xenophon và Aristotle. Nhưng từ sau khi mất, ông được xem là biểu tượng của Triết học phương Tây nói chung, là người đặt nền móng cho triết lí chính trị và luân lí học phương Tây nói riêng. Nếu muốn có hình dung chân thực nhất về con người vĩ đại này khi ông đang ở điểm cuối của cuộc đời, độc giả chớ quên bổ sung bản báo cáo này, dù rằng Xenophon có khiêm tốn nhận định là không đầy đủ bằng báo cáo toàn vẹn của Plato.

"... Nhưng giờ đây, nếu tôi phải chết một cách bất công, những kẻ khép tôi vào tội chết với lí do bất chính sẽ phải chịu ô nhục. Vì nếu mọi hành xử bất công bất chính đều ô nhục, thì mọi hành động bất công bất chính đều mang tới sự nhục nhã. Nhưng tôi đâu phải chịu nhục khi người khác có quyết định sai lam và phán xử không công bảng vụ việc của tôi? Hậu thế sẽ có những phán xét khác về người chết, họ sẽ tìm hiểu xem liệu người chết có làm những việc bất công không, hay họ phải chịu đựng sự bất công. Tôi biết rằng người ta sẽ tưởng nhớ tôi, và, nếu tôi chết bây giờ, thì họ sẽ ghi nhớ những kẻ da lấy mạng tôi. Vì tôi biết họ sẽ luôn làm chứng cho tôi, tôi chưa từng làm hại bất kì ai vào bất cứ lúc nào, cũng chưa từng làm suy đối ai, tôi chỉ luôn cố gắng giúp bạn bè mình trở thành những người tốt hơn."

Về tác giả:

Xenophon (khoảng 430 - 354 trước Công nguyên), con của Gryllus, còn được gọi là “Xenophon của thành Athens”. Ông là một triết gia, nhà sử học, từng là lính đánh thuê người Hy Lạp. Xenophon là học trò của Socrates, có khả năng quan sát cặn kẽ xã hội Hy Lạp. Trong số các tác phẩm của mình, Xenophon dành nhiều tâm huyết cho các bản đối thoại hay bài viết về Socrates như Memorabilia (Những điều đáng nhớ), The Apology of Socrates to the Jury (Socrates tự biện trước tòa)...