Lý Thuyết Về Hành Động Tương Giao

Lý Thuyết Về Hành Động Tương Giao
(Theorie des kommunikativen Handelns)

Lý thuyết về hành động tương giao (Theorie des kommunikativen Handelns), hai tập, 1981, tác phẩm chính của Jürgen Habermas (1929 - ), “triết gia Đức lớn nhất còn đang sống”, được đánh giá là một trong số ít các công trình khoa học xã hội quan trọng nhất của thế kỷ 20. 

Trước thách thức cần đánh giá lại di sản từ thời Khai minh (gọi là “đề án Hiện đại”) trong bối cảnh mới của xã hội tư bản hậu kỳ, Habermas không chỉ bàn thảo về lịch sử những khái niệm liên quan, mà cả một lịch sử lý thuyết trải rộng từ Hegel, Marx, Durkheim, Weber đến Lukács, Horkheimer, Adorno, Mead, Parsons, Luhmann… Từ đó, ông nhận diện những “triệu chứng” của xã hội đương đại, mở ra hệ hình mới, nổi danh là “bước ngoặt ngôn ngữ” trong nghiên cứu khoa học xã hội.

Sự tương giao sống động bằng ngôn ngữ để đạt đến sự thấu hiểu và đồng thuận trong thế giới đời sống ngày càng bị lý tính công cụ và hành động chiến lược (thắng/thua) lấn át. Habermas gọi đó là việc Hệ thống đang “thuộc địa hóa” thế giới đời sống. Yêu cầu bức thiết, do đó, là cần xây dựng một lý thuyết xã hội “hai bình diện”: đảm bảo sự cân bằng và hài hòa giữa hệ thống (quyền lực kinh tế, chính trị) và Thế giới đời sống (sự tương giao đoàn kết, vô vị lợi). Tác phẩm này là cơ sở lý luận để ông tiếp tục phát triển nền đạo đức học diễn ngôn và các lý thuyết mới về dân chủ, pháp quyền và xã hội dân sự.

Cuốn sách này được khuyến khích đọc kèm với tác phẩm của Andrew Edgar: Triết học Habermas (The Philosophy of Habermas) do Nguyễn Duy Thanh dịch từ nguyên bản tiếng Anh, Bùi Văn Nam Sơn hiệu đính; được xuất bản và phát hành bởi IRED Books (thuộc Viện Giáo Dục IRED) và NXB Tri Thức, 2025. 

Bùi Văn Nam Sơn