Sổ Tay Biểu Tượng Phật Giáo Tây Tạng

SỔ TAY BIỂU TƯỢNG PHẬT GIÁO TÂY TẠNG
Tác giả: Robert Beer - Dịch giả: Phan Cẩm Thượng, Phan Tường Linh

Hơn 30 năm nghiên cứu và làm việc ở nhiều nước trên Himalaya, học giả người Anh Robert Beer có hai công trình sâu sắc. Đó là cuốn Bách khoa thư Biểu tượng và Mô típ Tây Tạng (The Encyclopedia of Tibetan Symbols and Motifs. Sambhala Boston 1999) và cuốn Sổ tay Biểu tượng Phật giáo Tây Tạng (Handbook of Tibetan Buddhis Symbol. Sambhala Boulder 2003). Cả hai công trình đã trở thành sách kinh điển và được dịch ra nhiều thứ tiếng, trong đó cuốn Sổ tay cũng đã được học giả Trung Hoa Hướng Hồng Giá, dịch ra tiếng Trung.

Cuốn sách có 16 chương và 4 phụ lục, cùng một bản từ vựng.

• Năm phần đầu tiên của Sổ tay này bao gồm các nhóm chính của các biểu tượng, lễ vật và biểu tượng tốt lành, nhiều trong số đó được coi là mô típ biểu tượng đầu tiên của Phật giáo Ấn Độ nguyên thủy.

• Phần thứ sáu liên quan đến nguồn gốc của các động vật tự nhiên và thần thoại chính xuất hiện trong nghệ thuật Phật giáo.

• Phần thứ bảy liên quan đến các biểu tượng vũ trụ của mặt trời và mặt trăng, năm yếu tố, Núi Meru và lễ cúng dường mandala.

• Phần thứ tám giới thiệu nghi thức chính Vajrayana (Kim cương thừa) thực hiện Kim cương Mật tục và chuông, chầy thập tự Kim cương (Skt. vajra), và dao găm nghi lễ, và các pháp khí kapalika (người tu khổ hạnh, người mang đầu lâu), như khatvanga (thiên trượng/ gậy đầu lâu), damaru (trống tay), kèn xương đùi, dao sọ.

• Phần thứ chín và thứ mười bao gồm một loạt các vũ khí truyền thống và ma thuật, chủ yếu được sử dụng bởi các vị thần bảo vệ nửa phẫn nộ và phẫn nộ, trong khi phần thứ mười một liên quan đến một số pháp khí (thuộc tính) cần thiết hơn của các vị thần này.

• Phần thứ mười hai và mười ba bao gồm phổ các dụng cụ cầm tay và các pháp khí thực vật được giữ bởi nhiều vị thần khác nhau và các đạo sư.

• Phần thứ mười bốn và mười lăm liên quan đến một số biểu tượng bí truyền hơn của Phật giáo Kim Cương thừa, bao gồm: Pháp nguyên (Skt. dharmodaya), bánh cúng tế, cúng dường hay tormas, và cúng dường bên trong.

• Phần thứ mười sáu hoàn thành văn bản với một đoạn trích của các cử chỉ tay chính hoặc Mudra (thủ ấn) được thực hiện bởi các vị thần.

Cuối cuốn sách là bốn phục lục và một bảng chú giải từ vựng.

• Phụ lục đầu tiên liên quan đến truyền thuyết cổ đại của người Ấn Độ Khuấy biển sữa.

• Phần phụ lục thứ hai trình bày sơ lược khái quát về Ngũ Phương Phật.

• Phần phụ lục thứ ba giải thích ngắn gọn về những chiếc thuyền kayak (thuyền từ/ Từ hàng) hay “thân thể thần thánh” (thân thường trụ) của các vị Phật.

• Phụ lục thứ tư cố gắng giải thích ngắn gọn sự phức tạp của hệ thống Pháp luân của Phật giáo trong các Mật điển Yoga cao nhất, liên quan một cách tượng trưng đến sự chuyển đổi các quá trình sinh, sống, chết và tái sinh sang trạng thái tối cao giác ngộ. Chủ đề của ba phụ lục cuối cùng này là vô cùng sâu sắc. Mặc dù những chủ đề này chỉ được giải thích ngắn gọn và không đầy đủ, nhưng chúng rất quan trọng để có cái nhìn sâu sắc thực sự về các nguyên tắc và thực hành tinh vi đáng kinh ngạc của Phật giáo Kim Cương thừa. (Trích dịch từ sách).

Quá trình đọc và dịch, nhiều điều bất ngờ đã hiện ra. Gần đây, Phật giáo Kim cương thừa Tây Tạng đang được truyền bá ở trong nước theo nhiều cách, nhưng thực ra dòng Phật giáo này đã đến Việt Nam từ hàng ngàn năm qua, rồi bị che lấp bởi Phật giáo Đại thừa. Ban đầu nhiều khái niệm Phật học, được phiên nguyên từ tiếng Phạn và Tạng, như Buddha/ Bụt, bsang/ nhang, Jambudvipa/ Diêm phù đề, Diêm bồ đề…sau đó được chỉnh âm lần nữa theo Hán/ Việt là Phật, hương, Nam Chiêm bộ châu.

Trong cuốn sách, Robert Beer hoàn toàn dùng Phạn ngữ và Tạng ngữ để trình bầy, trừ vài trường hợp đặc biệt ông chú thêm tiếng Hán hiện đại, và cũng không giải thích nhiều, riêng các thuật ngữ Phạn coi như được Anh hóa, không chuyển dịch nữa. Toàn bộ cuốn sách đã lý giải cặn kẽ, sâu sắc nguồn gốc của các biểu tượng Phật giáo, có nguồn gốc từ Ấn Độ giáo, Phật giáo nguyên thủy rồi chuyển hóa lên Tây Tạng như thế nào.

Một công trình dầy dặn, tỷ mỷ, với những hình vẽ minh họa mà tác giả riêng thực hiện chúng mất tám năm, chắc chắn hữu ích cho bạn đọc hướng về Phật giáo và Kim cương thừa.