Tác phẩm Phan Khôi đọc và suy ngẫm ( Tập 2) - Tái bản

Tác phẩm Phan Khôi - Đọc và suy ngẫm của tác giả Ngô Quang Huy là một bước tiến dài trên con đường nghiên cứu, tiếp thu và phát huy những giá trị văn hóa của quá khứ cho cuộc sống của chúng ta hôm nay và mai sau, mà Phan Khôi - Chương Dân chỉ là một đại diện.

Con đường đó khởi đầu bằng một sự cố của lịch sử cách đây sáu mươi năm, 1958. Tên tuổi trí thức và văn nghệ sĩ ở miền Bắc sau thời kỳ 1956-1958 bị biến mất khỏi đời sống, phải chờ đến hơn ba mươi năm, sau cái mốc 1986 - dù không hề nhận được lời xin lỗi nào mà chỉ dựa vào một động thái gọi là phục hồi theo cách rất không chính thức - cũng đã lặng lẽ xuất hiện trở lại với hình hài nhợt nhạt. Trong thời kỳ lịch sử đó, Phan Khôi là người chịu tổn thất nặng nề về nhân cách, phẩm giá và danh dự, vì cao tuổi nên qua đời ngay sau đó, nhưng rồi ông cũng đã trở lại bằng một cách rất riêng từ chính những gì ông có lúc sinh thời. Vốn dòng dõi nhà quan, nhưng đến cuối đời Phan Khôi là kẻ trắng tay, nên cái ông có lúc sinh thời chỉ duy nhất là các tác phẩm ông đã sáng tạo ra trong suốt cuộc đời cầm bút của mình. Từ năm 1992 người ta phải trả ông về lại vị trí người mở đầu phong trào Thơ mới. Năm 1996 tái bản tác phẩm phê bình văn học đầu tiên của Việt Namlà Chương Dân thi thoại. Năm 1997 tái bản tác phẩm nghiên cứu tiếng Việt đầu tiên dưới thời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là Việt ngữ nghiên cứu. Càng về sau các công việc mà người đời làm về Phan Khôi càng nhiều hơn, đó là các tác phẩm viết về ông và sự nghiệp của ông, như Nhớ cha tôi - Phan Khôi của Phan Thị Mỹ Khanh (2001, 2017), Phan Khôi - Tiếng Việt, Báo chí và Thơ mới của Vu Gia (2003), sưu tập Sông Hương - Tuần báo ra ngày thứ bảy của Phạm Hồng Toàn (2009), bộ phim tài liệu Con mắt còn có đuôi của đạo diễn Huỳnh Hùng (2012) được phát nhiều lần trên các kênh truyền hình Trung ương và địa phương, Nắng được thì cứ nắng - Phan Khôi từ Sông Hương đến Nhân Văn của Phan An Sa (2013). Song hành với các công trình ấy là rất nhiều những bài báo của các tác giả trong nước, ngoài nước viết về Phan Khôi xuất hiện trên tất cả các loại hình báo chí, trên các trang web, các blog cá nhân. Các cuộc sinh hoạt học thuật về Phan Khôi được diễn ra, như cuộc Tọa đàm kỷ niệm 120 năm ngày sinh của ông tại Hà Nội của Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam (2007), cuộc Hội thảo Khoa học Phan Khôi - Những đóng góp trên lĩnh vực văn hóa dân tộc của Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Nam (2014). Một số con đường ở Thành phố Đà Nẵng, Thành phố Tam Kỳ và Thị xã Điện Bàn quê hương Phan Khôi đã được mang tên ông. Và mới đây, ngày 24.3.2017 Quỹ Văn hóa Phan Châu Trinh bình chọn và tôn vinh Phan Khôi là DANH NHÂN VĂN HÓA VIỆT NAM THỜI HIỆN ĐẠI nhằm tưởng nhớ và tri ân một trong những danh nhân văn hóa tiêu biểu, góp phần gìn giữ và lan tỏa những giá trị tinh hoa văn hóa của dân tộc.

 (Trích Lời tựa, Tác phẩm Phan Khôi đọc và suy ngẫm (tập 1), Ngô Quang Huy, Nhà xuất bản Tri thức 2017)