Gia Định Sài Gòn Thành Phố Hồ Chí Minh - Dặm Dài Lịch Sử (1698-2020) - Tập 1 (1698-1945)

"Lâu nay đã có nhiều người viết về Thành phố Sài Gòn - Chợ Lớn, Thành Phố Hồ Chí Minh. Nhưng mỗi người chỉ viết về một vấn đề, một mảng của Thành phố, chưa có tác phẩm nào viết bao quát toàn diện các khía cạnh, các lĩnh vực hoạt động của Thành phố. Ngay như bộ sách Địa chí văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh cũng chỉ nói một cách đại cương về lĩnh vực lịch sử, văn hóa, nghệ thuật, tư tưởng, tôn giáo, mà không nói đến các lĩnh vực khác. Nay với tác phẩm này, tôi muốn cung cấp cho độc giả một cái nhìn bao quát, toàn diện, cụ thể các giai đoạn lịch sử, từ năm 1698 đến năm 2020, các chế độ chính trị, các lĩnh vực hoạt động về hành chính, kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục, y tế, tôn giáo tín ngưỡng, thể dục thể thao, v.v... của từng thời kỳ. Tóm lại tác phẩm này ví như một tập cẩm nang mang mã mọi cơ quan, cán bộ, công chức, mọi gia đình trong Thành phố nen có để khi muốn tìm kiếm một vấn đề gì liên quan đến Thành phố, chỉ việc mở sách ra là được thỏa mãn ngay, khỏi phải đi tìm đâu xa".

Tác phẩm gồm 6 phần chính. Phần dẫn nhập trình bày đại cương về địa lý tự nhiên của Thành phố, về thời đại tiền sử, về thời kỳ Phủ Nam, về thời kỳ Thủy Chân Lạp và Lưu dân người Việt.

- Phần thứ nhất giới thiệu thời các chúa Nguyễn và vua nhà Nguyễn, trình bày về tình hình vùng Bình Thuận - Đồng Nai - Gia Định trước khi Nguyễn Hữu Cảnh được cử vào kinh lý miền Nam, việc đặt nền móng, sắp xếp các đơn vị hành chính, việc mở mang bờ cõi, tổ chức các đơn vị hành chính dưới thời các vua nhà Nguyễn, tổ chức an ninh quốc phòng, mở mang nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, giao thông vận tải - bưu chính, thương mại, thuế khóa, tiền tệ, hoạt động văn hóa, giáo dục, nghệ thuật, thể dục, y tế, xã hội, tín ngưỡng - tôn giáo.

- Phần thứ hai giới thiệu thời Pháp thuộc, trình bày về quân Pháp mở đầu cuộc xâm lược Nam Kỳ, đánh thành Gia Định, đánh đồn Phú Thọ, đánh đồn Chí Hòa; công cuộc kháng chiến của quan chức; Hòa ước Nhâm Tuất (1862); người Pháp tổ chức bộ máy cai trị, cấp quản hạt tức cấp trung ương, bộ máy cai trị thành phố Sài Gòn, thành phố Chợ Lớn, khu Sài Gòn - Chợ Lớn, cấp địa hạt sau là tỉnh, cấp quận, cấp tổng, cấp làng, tổ chức quản lý hành chính tỉnh Gia Định, tỉnh Chợ Lớn, tỉnh Tân Bình; tổ chức ngành tư pháp - quốc phòng; chính sách đối với người Hoa, chính sách về nông nghiệp, về công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp, về giao thông vận tải, ngành bưu điện, về thương mại, về tài chính thuế vụ - tiền tệ - ngân hàng, về giáo dục, về văn hóa, về nghệ thuật, về y tế - thể thao - du lịch, về xã hội, về tín ngưỡng - tôn giáo; nhân dân Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định tiếp tục chống Pháp.

- Phần thứ ba giới thiệu giai đoạn từ ngày Nhật đảo chánh Pháp (1945) đến Hiệp định Genève 1954, trình bày về cuộc đảo chánh của Nhật và cuộc khởi nghĩa của nhân dân ta nổi dậy giành chính quyền tại Sài Gòn, quân Pháp tái chiếm Sài Gòn - Gia Định và cuộc kháng chiến chống Pháp 9 năm (1945-1954).

- Phần thứ tư giới thiệu giai đoạn Việt Nam Cộng hòa (1954-1975), trình bày việc chính quyền Ngô Đình Diệm âm mưu chia cắt lâu dài đất nước dưới sự can thiệp của Chính phủ Mỹ, về hoạt động nông nghiệp, về tiểu thủ công nghiệp - công nghiệp, về giao thông vận tải, về thương mại - xuất nhập khẩu - bến cảng, về tài chính - ngân hàng - tiền tệ, về văn hóa - nghệ thuật, về giáo dục, về y tế - xã hội, về tín ngưỡng - tôn giáo, về du lịch, về ngoại giao - quốc phòng; về cuộc đảo chánh lật đổ Diệm, việc chính quyền Thiệu đã làm được; việc các cấp Đảng Lao động Việt Nam lãnh đạo nhân dân Sài Gòn - Gia Định đấu tranh chống Mỹ và chính quyền Việt Nam Cộng hòa dẫn tới Chiến dịch Hồ Chí Minh đại thắng.

- Phần thứ năm giới thiệu giai đoạn xây dựng Thành phố hòa bình, văn minh, hiện đại, hội nhập từ 1975-2020, dưới chính thể Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, trình bày về việc chính thức thành lập Thành phố Hồ Chí Minh, về xây dựng và phát triển nông nghiệp - chăn nuôi - ngư nghiệp, về công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp, về đầu tư nước ngoài, về thương mại, về tài chính - ngân hàng - tiền tệ, về giao thông vận tải - bưu điện, về giáo dục, về các lĩnh vực văn hóa - loại hình nghệ thuật, về y tế - xã hội, về tín ngưỡng - tôn giáo, về thể dục - thể thao, về du lịch, về liên kết với các tỉnh và hội nhập quốc tế, an ninh quốc phòng.

- Phần tổng luận.

- Phần phụ lục.

Là tác phẩm thuộc loại nghiên cứu, ngoài sự hiểu biết và tư liệu tôi tích lũy được, còn phải tra cứu thêm tư liệu trong các tác phẩm của nhiều người đi trước để tác phẩm có nội dung phong phú thêm, hoặc để trao đổi những điểm mà tôi nghĩ khác, nên trong lúc thực hiện công trình, tôi có tham khảo hay trích dẫn một số tác phẩm của nhiều tác giả, đáng lý phải xin phép trước, nhưng không biết địa chỉ, nay tác phẩm đã hoàn thành, tôi xin trân trọng gửi tới quý vị lời xin phép chung và lời cảm ơn chân thành, xin quý vị coi đây như một tác phẩm chung có phần đóng góp của quý vị. Thành phố Hồ Chí Minh là thành phố lớn nhất cả nước, có dân đông nhất, kinh tế phát triển nhất, giao lưu quốc tế sớm nhất, có nhiều tác phẩm nghiên cứu về các lãnh vực của Thành phố bằng tiếng Việt và ngoại ngữ, tư liệu rất phong phú và đa dạng, một cá nhân không làm sao khai thác hết được, lại bị hạn chế về ngoại ngữ, tuổi tác, sức khỏe, nên công trình biên khảo này chắc chắn còn nhiều thiếu sót, kính mong bạn đọc niệm tình lượng thứ. Xin đa tạ!

Tác giả kính bút

NGUYỄN ĐÌNH TƯ