Nước Đức - Cổ Tích Mùa Đông (Thơ Song Ngữ Đức - Việt)

NƯỚC ĐỨC - CỔ TÍCH MÙA ĐÔNG (THƠ SONG NGỮ ĐỨC - VIỆT) 
Tuyển chọn và dịch: Phan Kim Hổ - Bùi Văn Nam Sơn giới thiệu

Nước Đức không chỉ được biết đến qua triết học sâu sắc hay âm nhạc cổ điển vĩ đại, mà còn là quê hương của những nhà thơ kiệt xuất như Goethe, Schiller, Rilke, Heine… Họ đã để lại một gia tài đồ sộ mà không phải đất nước nào cũng có được - những vần thơ đẹp như những nốt nhạc ngân vang qua thời gian, vừa trầm tư, vừa lãng mạn, vừa mang nặng suy tưởng về con người và thế giới.

Nước Đức - Cổ tích mùa đông: Tuyển tập 108 bài thơ nổi tiếng trong văn học Đức, được tuyển chọn công phu và chuyển ngữ bởi dịch giả Phan Kim Hổ. 108 bài thơ của nhiều thi sĩ được người Đức ưa thích nhất, được nhiều tác giả Đức đời sau tuyển chọn và phát hành. Rất nhiều tác phẩm trong tuyển tập này được đưa vào giảng dạy cho học sinh, sinh viên ở các cấp, được phổ nhạc thành những bài ca thiếu nhi, những bài tụng ca, ngợi ca đất nước, con người, những bài thánh ca trong giáo đường.

Đây là các bài thơ thuộc nhiều thể loại khác nhau, được sáng tác chủ yếu từ thế kỷ 18 đến giữa thế kỷ 20. Riêng trong khoảng thời gian gần 100 năm đầu trong giai đoạn này, thi ca Đức chịu ảnh hưởng của hai thời kỳ văn học nổi trội: thời kỳ Bão tố và Thôi thúc (Sturm und Drang, 1765-1786) và thời kỳ Cổ điển Weimar (Weimarer Klassik, 1786-1832). Thời kỳ Bão tố và Thôi thúc còn được gọi là thời kỳ của các thiên tài, của những sao Bắc đầu trong văn chương, thi ca. Phát sinh từ phong trào Khai sáng, đây là thời kỳ của trào lưu dùng thi ca để phản kháng giới quý tộc, triều đình và giới tăng lữ, quân phiệt, chống lại những bất công, độc đoán và quan điểm luân lý lỗi thời trong xã hội bấy giờ. Thời kỳ Cổ điển Weimar không còn chấp nhận hậu quả bạo lực thái quá của cuộc cách mạng Pháp lúc đó và được hai nhà thơ Goethe và Schiller – cùng ở Weimar – in đậm dấu ấn. Nội dung các tác phẩm có xu hướng nhân văn, độ lượng thay vì phản kháng và đối đầu như trước.

Mỗi nhà thơ đều có một văn phong đặc trưng, chẳng hạn cách dùng từ bóng bẩy văn hoa hay bình dân đại chúng, vận dụng linh hoạt các thể thơ trong sáng tác, nội dung hướng về thiên nhiên, nội tâm hay lên án các vấn đề xã hội, tạo cho mình một dấu ấn riêng biệt trong văn học hoặc theo một trào lưu nhất định. Để người yêu thơ có thể cảm nhận sâu sắc tổng thể mỗi bài thơ, chúng tôi có thêm phần trình bày cơ bản các thể loại thơ, cấu trúc câu chữ và đặc biệt là cách thức gieo vần trong thơ Đức. Trong các bài thơ được chuyển ngữ, chúng tôi cố gắng giữ đúng cấu trúc nguyên bản như có thể với số câu, số âm tiết trong mỗi câu (khi cấu trúc bài thơ được tác giả ấn định trước) và mô hình vẫn trong các bài thơ. Chỗ nào bị gò bó quá thì buộc phải sắp xếp lại vị trí câu thơ, các chữ hay gieo vần theo một mô hình khác.

Các thời kỳ của văn học Đức cũng được đề cập tổng quát để người đọc có thể hiểu được ảnh hưởng của các trào lưu trong bối cảnh lịch sử, xã hội đến sự cảm nhận, tâm tư, thi hứng của nhà thơ khi tạo dựng nên tác phẩm của mình.

Nước Đức - Cổ tích mùa đông mở ra một cánh cửa bước vào thế giới thi ca Đức, nơi độc giả có thể cảm nhận được tâm hồn, tư tưởng và những cung bậc cảm xúc sâu thẳm của một nền văn hóa lâu đời và giàu truyền thống. Tuyển tập này không chỉ là một tập thơ, mà còn là một chuyến du hành xuyên suốt lịch sử và tinh thần Đức qua từng thời kỳ.

Bàn về hành trình hoàn thiện cuốn sách này, Dịch giả Phan Kim Hổ chia sẻ về một trong những nguyên do mà ông đã mạnh dạn thu thập và chuyển ngữ những bài thơ Đức: “Thiết nghĩ, quyển sách dịch này cũng góp phần vào việc chuyển tải một mảnh ghép nhỏ của văn học Đức tới độc giả Việt và tạo thêm cơ hội cho sự đồng cảm của người Việt yêu thơ với thi ca Đức”

Thơ ca là những nhịp cầu nối liền tâm hồn, và Nước Đức - Cổ tích mùa đông chính là một cây cầu như thế - đưa bạn đến với những xúc cảm tinh tế và triết lý sâu xa của nền văn học Đức.

Trích dẫn sách Nước Đức - Cổ Tích Mùa Đông
"Bạn có thấy trăng trên đồng nội? 
Ta nhìn thấy được nửa vầng thôi 
nhưng trăng vẫn tròn và duyên dáng. 
Nhiều sự việc cũng là như thế, 
thường bị ta khinh bạc cười chê, 
vì mắt không nhìn được hết rõ ràng."

Phan Kim Hổ dịch 
Trích bài thơ Trăng lên của Matthias Claudius

[...]
"Từng làm quen với triết học Đức, nay ta lại gặp gỡ một nền thơ vạn dặm. Dịch thơ là vạn nan, hay đầy "khảm kha bất bình", nói như Bùi Giáng! Là một nhà khoa học tự nhiên, vốn quen với sự chính xác và tỉ mỉ, sống lâu năm và rất am tường Đức ngữ, dịch giả Phan Kim Hổ dày công tinh chuyển, mang lại cho độc giả yêu thơ một bản dịch khả tín. Qua con mắt xanh và khiếu thẩm thơ đặc sắc của dịch giả, nếu bạn yêu thơ tìm được trong tập Thi tuyển đẹp đẽ này những ý tình và từ ngữ lấp lánh sáng tạo trong ngôn ngữ của Nguyễn Du, đó không chỉ là niềm vui hạnh ngộ của người đọc mà còn là vinh dự xứng đáng dành cho dịch giả." - Bùi Văn Nam Sơn