Ẩm Thực Và Đế Chế

Ẩm thực và đế chế – Nền văn minh ẩm thực: mối quan hệ quyền lực với chính trị, tôn giáo và công nghệ

Tác giả: Rachel Laudan

Ẩm thực và Đế chế của sử gia Rachel Laudan là một khảo cứu công phu, đầy tham vọng, mang đến một lối đọc mới mẻ và có hệ thống về lịch sử thế giới thông qua sự phát triển và lan tỏa của các nền ẩm thực. Không dừng lại ở việc kể lại quá khứ của các món ăn hay ghi nhận các thay đổi trong thực phẩm qua thời gian, tác phẩm này đặt ẩm thực vào vị trí trung tâm của các tiến trình chính trị, tôn giáo, triết học và công nghệ – những động lực hình thành nên các nền văn minh và trật tự xã hội.

Bắt đầu từ giả định then chốt rằng con người là sinh vật biết nấu ăn, Laudan nhìn nhận nấu ăn không chỉ như một hoạt động sinh tồn mà là một công nghệ xã hội chủ chốt, định hình cấu trúc của nhà nước, thứ bậc xã hội, và thậm chí cả quan niệm về cái thiêng, về cơ thể và về tự nhiên. Theo đó, lịch sử ẩm thực – nếu được kiến giải như một lịch sử của kỹ thuật nấu ăn, triết lý ăn uống và sự lan truyền các phong cách ẩm thực – hoàn toàn có thể song hành và tương tác sâu sắc với các tuyến sử học chính trị, kinh tế hay tôn giáo.

Tác phẩm lần theo sự hình thành và mở rộng của các “gia đình ẩm thực” – những hệ thống nấu ăn ổn định và có ảnh hưởng rộng lớn, được xác lập dựa trên một triết lý ẩm thực nền tảng, một tập hợp các nguyên liệu chủ lực, kỹ thuật chế biến đặc trưng và kiểu mẫu ăn uống đặc thù. Từ các nền ẩm thực cổ đại dựa trên ngũ cốc – vốn là cơ sở hậu cần cho sự hình thành của các đế chế đầu tiên – đến các làn sóng cải cách ẩm thực do các tôn giáo phổ quát như Phật giáo, Hồi giáo, và Cơ Đốc giáo khởi xướng; từ những thăng trầm của các ẩm thực hoàng gia đến sự trỗi dậy của ẩm thực trung lưu hiện đại, cuốn sách vẽ nên một bản đồ ẩm thực toàn cầu đầy động lực và xung đột, nơi ẩm thực không ngừng tương tác với các hình thái quyền lực.

Một đóng góp đặc biệt của Rachel Laudan nằm ở việc kết nối các chuyển động ẩm thực với các ý thức hệ lớn – từ hệ tư tưởng hy sinh trong các xã hội cổ đại, đến các lý tưởng khổ hạnh, thanh lọc, hay khoái lạc trong tôn giáo; từ triết học cổ điển về cân bằng, thứ bậc, đến các lý thuyết dinh dưỡng hiện đại và chủ nghĩa bình đẳng trong ẩm thực thế kỷ XX. Chính sự thay đổi trong hệ giá trị – hơn cả sự thay đổi về nguyên liệu hay công cụ – là yếu tố kiến tạo nên những đột khúc trong lịch sử ẩm thực thế giới. Qua đó, Laudan cho thấy: sự hình thành của một nền ẩm thực không phải là kết quả thuần túy của địa lý hay khí hậu, mà là biểu hiện của quyền lực – quyền được định nghĩa đâu là món ăn tốt, ai được ăn món gì, và tại sao.

Với tầm nhìn toàn cầu, lối viết tỉnh táo và tri thức liên ngành vững vàng (bao gồm sử học, nhân học, triết học và công nghệ thực phẩm), Ẩm thực và Đế chế không chỉ mở ra một cách viết lịch sử mới – một lịch sử không bị chi phối bởi các đường biên chính trị – mà còn đưa ra một phương pháp để tư duy lại về ẩm thực trong mối tương quan với nhân loại học, đạo đức học và lịch sử toàn cầu. Đây là một tác phẩm dành cho những ai quan tâm nghiêm túc đến lịch sử tư tưởng, các hình thái văn hóa vật chất, và vai trò của tri thức trong việc tổ chức đời sống thường nhật của con người xuyên thời đại.